8 godzin temu
- Nowelizacja ma na celu umożliwienie, za zgodą przedsiębiorcy, elektronicznego dostępu do wybranych danych z konta płatnika składek w ZUS dla określonych podmiotów weryfikujących sytuację gospodarczą.
- Projekt zakłada rozszerzenie katalogu podmiotów uprawnionych do uzyskania danych z ZUS oraz rozszerzenie zakresu ewidencjonowanych danych na koncie płatnika składek.
- Celem zmian jest automatyzacja procesów oceny zdolności kredytowej i rzetelności kontrahentów, a także ograniczenie biurokracji i zwiększenie efektywności obrotu gospodarczego.
Stan prawny i potrzeba zmian
Problemy praktyczne związane z dostępem do danych
Obecny system prawny zakłada, iż banki oraz inne instytucje finansowe, a także podmioty prowadzące działalność gospodarczą, które chcą dokonać oceny wiarygodności finansowej kontrahenta (np. w procesie kredytowym, leasingowym lub handlowym), muszą pozyskać odpowiednie dane z ZUS za pośrednictwem samego przedsiębiorcy. Procedura ta jest czasochłonna i oparta na dokumentach papierowych – wymaga osobnego wniosku, oczekiwania na zaświadczenie, a następnie dostarczenia go do zainteresowanego podmiotu. Utrudnienie to wpływa negatywnie na płynność obrotu gospodarczego, zwiększa obciążenia administracyjne i spowalnia procesy decyzyjne w gospodarce.
Znaczenie danych ZUS dla oceny ryzyka finansowego
Dane z konta płatnika składek, takie jak stan rozliczeń z tytułu składek czy liczba zgłoszonych do ubezpieczeń osób, są istotnym źródłem informacji o sytuacji ekonomicznej przedsiębiorcy. Instytucje kredytowe mają obowiązek przeprowadzania szczegółowej oceny zdolności kredytowej – m.in. na podstawie art. 70 ustawy z 29.8.1997 r. – Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1646; dalej: PrBank). Rzetelna weryfikacja partnera jest również kluczowym elementem procedury KYC1 (Know Your Customer), która wynika z ustawy z 1.3.2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1124). Obecna praktyka – polegająca na analizie dostarczanych przez klienta dokumentów – nie zapewnia wystarczającej automatyzacji i efektywności.
Zakres projektowanych zmian
Rozszerzenie katalogu podmiotów uprawnionych do pozyskiwania danych z ZUS
W projekcie nowelizacji przewidziano zmianę art. 50 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 350; dalej: SysUbSpołU) poprzez dodanie nowych kategorii podmiotów uprawnionych do pozyskania danych z kont płatników składek w ZUS. w tej chwili dostęp taki mają m.in. sądy i prokuratorzy, organy podatkowe, Policja, Straż Graniczna, Służba Więzienna, Komisja Nadzoru Finansowego, wojewodowie, komornicy sądowi, Państwowa Inspekcja Pracy, czy PFR S.A. Projektowane zmiany włączają do katalogu:
- Banki;
- instytucje kredytowe, pożyczkowe oraz inne instytucje finansowe, o których mowa w art. 4 PrBank;
- przedsiębiorców (osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej), którzy dokonują weryfikacji kontrahentów w zakresie ich sytuacji gospodarczej lub finansowej.
Dostęp do danych będzie możliwy wyłącznie na podstawie jednorazowej zgody przedsiębiorcy – płatnika składek.
Rozszerzenie zakresu danych ewidencjonowanych na koncie płatnika składek
Nowelizacja art. 45 SysUbSpołU ma na celu rozszerzenie katalogu danych, które są ewidencjonowane na indywidualnym koncie płatnika składek w ZUS. Dane te będą mogły być udostępniane – na podstawie zgody – uprawnionym podmiotom. Zakres obejmie:
- numer identyfikacyjny płatnika składek: NIP lub REGON, a w razie ich braku – numer PESEL, serię i numer dowodu osobistego albo paszportu;
- nazwę skróconą lub imię i nazwisko;
- okres rozliczeniowy;
- stan rozliczeń należnych składek, do poboru których uprawniony jest ZUS (tj. informacje o aktualnych zaległościach lub nadpłatach).
Dane i informacje, o których mowa powyżej, udostępniane będą wyłącznie w postaci elektronicznej, z uwzględnieniem przepisów dotyczących ochrony danych osobowych.
Zasady wyrażenia i obsługi zgody
Dostęp do danych z ZUS ma być możliwy wyłącznie za zgodą płatnika składek, który jest właścicielem danych. Na gruncie projektowanych przepisów:
- zgoda może być złożona bezpośrednio przez przedsiębiorcę do ZUS lub przekazana za pośrednictwem podmiotu ubiegającego się o dane,
- zgoda będzie zapisana na koncie płatnika składek w ZUS (zgodnie z art. 45 SysUbSpołU),
- każda zgoda uprawniać będzie do jednokrotnego uzyskania danych – nie będzie miała charakteru generalnego ani odnawialnego.
Efekty projektowanych zmian
W założeniach projektu wskazano szereg spodziewanych korzyści regulacyjnych i gospodarczych:
- automatyzacja procesów: skrócenie czasu potrzebnego na ocenę sytuacji finansowej przedsiębiorcy;
- zmniejszenie biurokracji: ograniczenie konieczności występowania o papierowe zaświadczenia;
- większa dostępność danych: łatwiejsze uzyskanie wiarygodnych informacji gospodarczych przez banki i kontrahentów;
- przyspieszenie procesów kredytowych: skrócenie procedury udzielania kredytów i pożyczek dla przedsiębiorców;
- lepsza weryfikacja kontrahentów: łatwiejsze spełnianie obowiązków wynikających z procedur KYC i AML.
Projektodawca podkreśla, iż w czasie pandemii COVID-19 Polski Fundusz Rozwoju S.A. skutecznie wykorzystywał dane z ZUS (w tym m.in. informacje o stanie zatrudnienia i saldzie konta płatnika) w ramach Tarczy Finansowej. Doświadczenia te pokazały, iż centralny, systemowy dostęp do danych publicznych istotnie zwiększa efektywność działań instytucji publicznych i finansowych.
Etap legislacyjny i planowany termin przyjęcia ustawy
Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych 24.6.2025 r. został skierowany do Rady Ministrów. Ustawa ma wejść w życie pierwszego dnia miesiąca po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia.
