3 dni temu
Cyberstalking w polskim prawie
Polski system prawny nie definiuje autonomicznie cyberstalkingu. Zjawisko to kwalifikowane jest przede wszystkim na gruncie art. 190a § 1 Kodeksu karnego, który penalizuje uporczywe nękanie wzbudzające w pokrzywdzonym uzasadnione poczucie zagrożenia lub istotnie naruszające jego prywatność. W tym samym przepisie przewidziano również odpowiedzialność za podszywanie się pod inną osobę przy wykorzystaniu danych osobowych lub wizerunku w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej (art. 190a § 2 k.k.).
Termin „cyberstalking” w doktrynie prawa oznacza nękanie realizowane głównie przy użyciu środków komunikacji elektronicznej, zwłaszcza internetu, co odróżnia je od tradycyjnego stalkingu.
Cyberprzemoc – różnorodne formy i odpowiedzialność prawna
Cyberprzemoc występuje najczęściej wśród osób małoletnich i przybiera różnorodne formy: wyśmiewanie, poniżanie, rozpowszechnianie kompromitujących zdjęć czy stosowanie gróźb w sieci. W zależności od charakteru działań sprawcy, stosuje się przepisy dotyczące m.in.:
- gróźb karalnych (art. 190 k.k.),
- zmuszania do określonego zachowania (art. 191 k.k.),
- zniesławienia i zniewagi w środkach masowego komunikowania (art. 212 i 216 k.k.),
- naruszenia tajemnicy komunikacji (art. 267 k.k.),
- niszczenia danych informatycznych (art. 268 k.k.).
W przypadku rozpowszechniania treści pornograficznych z udziałem małoletnich stosuje się przepisy art. 202 § 3 i nast. k.k.
Przykłady z praktyki orzeczniczej
Cyberstalking i cyberprzemoc nie są zjawiskami marginalnymi. W jednej ze spraw sądowych były partner kobiety, wykorzystując złośliwe oprogramowanie zainstalowane na jej telefonie, monitorował jej lokalizację i dostęp do prywatnej korespondencji. Każde wyjście pokrzywdzonej wywoływało serię natarczywych wiadomości i telefonów, prowadząc do stanu ciągłego poczucia zagrożenia. Sąd uznał to za uporczywe nękanie i wymierzył sprawcy karę więzienia z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.
W innym przypadku grupa nieletnich uczniów stworzyła w portalu społecznościowym fałszywy profil koleżanki, publikując wulgarne wpisy sugerujące, iż to ona jest ich autorką. Sąd rodzinny zastosował wobec sprawców nadzór kuratora, zobowiązując ich do publicznych przeprosin i naprawienia szkody moralnej.
Wpływ na zdrowie psychiczne
Niebezpieczeństwa związane z cyberstalkingiem i cyberprzemocą mają wymiar nie tylko prawny, ale i psychologiczny. Ofiary długotrwałego nękania w sieci często doświadczają objawów lękowych, depresyjnych, a choćby zaburzeń psychosomatycznych. Co istotne, działania sprawcy w przestrzeni wirtualnej mogą gwałtownie przerodzić się w realne zagrożenie fizyczne, gdyż cyberstalking bywa wstępem do tradycyjnego prześladowania.
W 2022 roku prawomocnie skazano 1 719 osób za stalking, podczas gdy rok wcześniej liczba ta wyniosła 1 766. W latach 2021–2022 dwie osoby zostały prawomocnie skazane za stalking, którego skutkiem było targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie.
Sankcje i środki ochrony prawnej
Kodeks karny przewiduje zróżnicowane sankcje – od grzywny i ograniczenia wolności po karę więzienia do lat 8 (art. 190a § 1 k.k.), a w sytuacji, gdy nękanie doprowadziło pokrzywdzonego do targnięcia się na własne życie – do lat 15 (art. 190a § 3 k.k.).
Sam wymiar kary nie jest jednak wystarczający. najważniejsze jest wczesne reagowanie: zabezpieczanie dowodów (zrzuty ekranu, wiadomości, zapis rozmów) oraz świadomość, iż ofiara ma ochronę prawną. Środki zabezpieczające, takie jak zakaz kontaktowania się lub zbliżania do pokrzywdzonego, mogą być stosowane już w toku postępowania przygotowawczego.
Podsumowanie
Cyberstalking i cyberprzemoc pokazują, iż granica między światem realnym a wirtualnym ulega zatarciu, a Internet przestaje być postrzegany jako bezpieczna i anonimowa przestrzeń. Ochrona ofiar wymaga nie tylko odpowiednich przepisów, ale także edukacji społecznej i konsekwentnego stosowania mechanizmów prawnych. Świadomość, iż każda forma nękania w sieci może stanowić przestępstwo, jest podstawowym krokiem w przeciwdziałaniu tym zjawiskom.
