1 dzień temu
- Rozwiązania prawne zostały wprowadzone w celu wykonania wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 16.11.2021 r. w sprawach połączonych C-748/19-C‑754/19.
- Decyzje dotyczące delegowania sędziów będą podejmowane na podstawie znanych wcześniej kryteriów i należycie uzasadniane.
- Delegowanemu sędziemu będzie przysługiwał dodatek w wysokości 12,5 % podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego przez pierwszych 6 miesięcy delegowania, a po upływie tego okresu – w wysokości o 7,5 % wyższej (czyli 20%).
Przedmiot wprowadzonych zmian
Ustawa z 6.3.2025 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów wojskowych (Dz.U. z 2025 r. poz. 526; dalej: ZmPrUSPWoj25) nowelizuje:
- ustawę z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 334; dalej: PrUSP) oraz
- ustawę z 21.8.1997 r. – Prawo o ustroju sądów wojskowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2250; dalej: PrUSWoj)
w zakresie przesłanek delegowania przez ministra sprawiedliwości sędziego sądu powszechnego i sędziego sądu wojskowego do pełnienia obowiązków sędziego w innym sądzie (wyższym, równorzędnym albo niższym, i bez względu na rodzaj spraw rozpatrywanych w tym sądzie), a także w zakresie formy odwołania z delegowania orzeczniczego.
Potrzeba wprowadzenia zmian
Zgodnie z uzasadnieniem do ZmPrUSPWoj25, dostępnym na stronie internetowej Sejmu RP (druk sejmowy nr 988), ustawa na celu wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 16.11.2021 r. w sprawach połączonych C-748/19-C‑754/19, Legalis, w którym stwierdzono, że:
- art. 19 ust. 1 akapit drugi Traktatu o UE (Dz.U. 2004 Nr 90, poz. 864; dalej: TUE), odczytywany w świetle art. 2 TUE (oraz art. 6 ust. 1 i 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/343 z 9.3.2016 r. w sprawie wzmocnienia niektórych aspektów domniemania niewinności i prawa do obecności na rozprawie w postępowaniu karnym (Dz.Urz. UE L z 2016 r. Nr 65, s. 1), należy interpretować w ten sposób, iż stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym, zgodnie z którymi minister sprawiedliwości państwa członkowskiego, na podstawie kryteriów, które nie zostały podane do publicznej wiadomości, może z jednej strony delegować sędziego do sądu karnego wyższej instancji na czas określony albo na czas nieokreślony, zaś z drugiej strony w każdym czasie, na podstawie decyzji, która nie zawiera uzasadnienia, odwołać sędziego z tego delegowania, niezależnie od tego, czy nastąpiło ono na czas określony, czy na czas nieokreślony;
- aby uniknąć uznaniowości i ryzyka manipulacji, decyzja dotycząca delegowania sędziego i decyzja o zakończeniu tego delegowania, w szczególności gdy chodzi o delegowanie do sądu wyższej instancji, powinny być podejmowane na podstawie znanych wcześniej kryteriów i być należycie uzasadnione;
- możliwość odwołania sędziego z delegowania w każdym czasie i bez publicznie znanych motywów mogłaby także wywołać u sędziego delegowanego poczucie, iż powinien on spełnić oczekiwania ministra sprawiedliwości, co mogłoby w konsekwencji powodować, iż w samych sędziach zrodzi się wrażenie, iż są oni „podporządkowani” ministrowi sprawiedliwości, w sposób niezgodny z zasadą nieusuwalności sędziów.
W konsekwencji, ustawodawca zdecydował o konieczności wprowadzenia zmian do ww. ustaw, modyfikując dotychczasowy model tzw. delegacji orzeczniczych, wprowadzając dodatkowe elementy warunkujące dopuszczalność delegowania (i odwołania z delegowania) oraz procedurę delegowania, a także dokonując zmian w zakresie przyznawania dodatków do wynagrodzenia z tytułu delegowania. W dotychczasowym stanie prawnym, przesłanki delegowania określone były bowiem ogólnie, blankietowo, przez wskazanie „konieczności uwzględnienia racjonalnego wykorzystania kadr sądownictwa”.
Delegowanie orzecznicze – przesłanki
Zgodnie z ZmPrUSPWoj25, delegowania sędziego do pełnienia obowiązków sędziego w innym sądzie dokonuje się w wypadku uzasadnionych potrzeb tego sądu, w szczególności gdy przemawiają za tym:
- liczba i rodzaj spraw wpływających do sądu,
- stopień opanowania wpływu spraw oraz
- średnia wielkość referatu sędziego lub asesora sądowego w relacji do wartości tych parametrów w innych sądach, w tym przy uwzględnieniu liczby obsadzonych stanowisk sędziowskich i asesorskich, długotrwałych nieobecności sędziów i asesorów sądowych oraz planowanych zwolnień stanowisk sędziowskich w sądzie, do którego ma nastąpić delegowanie (art. 77 § 3c PrUSP).
Katalog przesłanek ma charakter wyliczenia przykładowego, o czym świadczy użycie sformułowania „w szczególności”, a o delegowaniu mogą przesądzić także inne potrzeby sądu.
Ponadto, przy delegowaniu sędziego do pełnienia obowiązków sędziego w innym sądzie uwzględniać się będzie, w szczególności:
- okres pełnienia służby sędziowskiej, w tym na zajmowanym stanowisku sędziowskim,
- doświadczenie w rozpoznawaniu spraw z określonego zakresu,
- sprawność postępowania w prowadzonych sprawach oraz
- ocenę wpływu delegowania na pracę sądu, w którym sędzia ma miejsce służbowe (art. 77 § 3d PrUSP).
Jednocześnie ZmPrUSPWoj25 wprowadza wymogi uzasadnienia każdej decyzji ministra sprawiedliwości o odwołaniu z tzw. delegowania orzeczniczego (art. 77 § 4 PrUSP) i podania do publicznej wiadomości informacji – w Biuletynie Informacji Publicznej – dotyczących tak każdego delegowania sędziego, jak i odwołania, a także ustąpienia z delegowania, ze wskazaniem przesłanek, które przesądziły o delegowaniu albo odwołaniu danego sędziego (art. 77 § 4a PrUSP).
Art. 2 ZmPrUSPWoj25 umożliwia na stosowanie ww. zmian – nowych zasad delegowania orzeczniczego do sędziów sądów wojskowych.
Ustawodawca wprowadził przepis o charakterze intertemporalnym, tj. art. 3 ZmPrUSPWoj25, wskazujący, iż zmiany pozostają bez wpływu na dotychczasowe delegacje, zgodnie z którym delegowanie sędziego do pełnienia obowiązków sędziego w innym sądzie dokonane przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy (tj. przed 7.5.2025 r.) pozostaje w mocy.
Dodatek z tytułu delegowania orzeczniczego
W art. 4 ust. 1 i 2 ZmPrUSPWoj25, tymczasowo (zgodnie z art. 4 ust. 3 ZmPrUSPWoj25 przepisy dotyczące dodatku utracą moc po upływie 24 miesięcy od dnia wejścia ustawy w życie, tj. w 2027 r.) uregulowano kwestię dodatków przysługujących z tytułu delegowania orzeczniczego. Sędziowie, zarówno sądów powszechnych, jak i sądów wojskowych, delegowani przez ministra sprawiedliwości do pełnienia obowiązków sędziego w innym sądzie będą mieli prawo dodatku w wysokości 12,5 % podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego przez pierwszych 6 miesięcy delegowania, a po upływie tego okresu – w wysokości o 7,5 % wyższej (czyli 20%).
Z dniem wejścia w życie ustawy (tj. 7.5.2025 r.) uprawnienie do tak określonego dodatku uzyskają również sędziowie delegowani przed tym dniem, a okres ich delegowania, mający wpływ na wysokość dodatku, będzie liczony z uwzględnieniem okresu delegowania przed dniem wejścia w życie ustawy.
Etap legislacyjny
Prezydent RP podpisał 16.4.2025 r. ustawę z 6.3.2025 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów wojskowych. Zgodnie z art. 5 ZmPrUSPWoj25, ustawa weszła w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, które nastąpiło 22.4.2025 r. Tym samym wprowadzone nią rozwiązania prawne obowiązują od 7.5.2025 r.
