Pierwsze przesłuchanie w prokuraturze: jak się przygotować, zaplanować strategię i uniknąć ryzyka

Wezwanie na przesłuchanie do prokuratury to doświadczenie, które może wywołać silny stres u każdego, choćby jeżeli występujemy jedynie w roli świadka. Procedury prawne, formalne otoczenie i świadomość powagi sytuacji sprawiają, iż wielu osobom trudno zachować spokój i klarowność myślenia. Tymczasem adekwatne przygotowanie do takiego przesłuchania może fundamentalnie wpłynąć na jego przebieg oraz konsekwencje.

Jako adwokat z wieloletnim doświadczeniem w asystowaniu klientom podczas przesłuchań prokuratorskich, obserwuję, iż największym wrogiem przesłuchiwanego jest najczęściej brak wiedzy o swoich prawach oraz nieprzygotowanie merytoryczne. Właśnie dlatego przygotowałem kompleksowy przewodnik, który pomoże zrozumieć specyfikę takiego przesłuchania, poznać swoje prawa i obowiązki oraz uniknąć typowych błędów, które mogą mieć poważne konsekwencje prawne.

Czym adekwatnie jest przesłuchanie w prokuraturze?

Przesłuchanie w prokuraturze to czynność procesowa, podczas której prokurator lub upoważniony funkcjonariusz zbiera informacje od świadków lub podejrzanych w toku prowadzonego postępowania przygotowawczego. Ma ona na celu zebranie materiału dowodowego, który później może posłużyć jako podstawa do sporządzenia aktu oskarżenia lub umorzenia postępowania.

Procedura przesłuchania jest ściśle określona w Kodeksie postępowania karnego i ma charakter sformalizowany. Przesłuchanie rozpoczyna się od ustalenia tożsamości przesłuchiwanego, następnie prokurator informuje o przedmiocie sprawy oraz pouczeniach o prawach i obowiązkach. Po tej części formalne przechodzi się do zadawania pytań merytorycznych.

Warto zaznaczyć, iż przesłuchania są protokołowane, a każde złożone wyjaśnienie lub zeznanie może mieć później znaczenie w toku procesu. Dlatego tak ważne jest, aby do takiej czynności podchodzić z odpowiednim przygotowaniem.

Jakie są różnice między statusem świadka a podejrzanego?

Jedną z kluczowych kwestii, które trzeba zrozumieć przed przesłuchaniem, jest status procesowy, w jakim występujemy. Status ten determinuje nasze prawa i obowiązki oraz możliwe konsekwencje składanych wyjaśnień lub zeznań.

Świadek ma obowiązek stawiennictwa na wezwanie i złożenia zeznań zgodnie z prawdą. Świadome składanie fałszywych zeznań jest przestępstwem zagrożonym odpowiedzialnością karną. Świadek może jednak odmówić odpowiedzi na pytanie, o ile mogłoby to narazić jego lub osobę mu najbliższą na odpowiedzialność karną.

Z kolei podejrzany ma prawo do odmowy składania wyjaśnień bez podawania przyczyny i nie ponosi odpowiedzialności za składanie fałszywych wyjaśnień. Może jednak zdecydować się na złożenie wyjaśnień, jeżeli uzna to za korzystne dla swojej sytuacji procesowej. Podejrzanemu przysługuje również prawo do obrońcy, który może być obecny podczas przesłuchania.

Czy muszę stawić się na wezwanie prokuratury?

Otrzymanie wezwania z prokuratury zawsze wiąże się z obowiązkiem stawiennictwa – zarówno dla świadka, jak i dla podejrzanego. Nieusprawiedliwione niestawiennictwo może skutkować nałożeniem kary pieniężnej, a w skrajnych przypadkach choćby doprowadzeniem przymusowym przez policję.

Jeżeli z ważnych przyczyn (np. choroba, zaplanowany wcześniej wyjazd służbowy) nie możemy stawić się w wyznaczonym terminie, należy niezwłocznie poinformować o tym prokuraturę i udokumentować przyczynę nieobecności. W takim przypadku termin przesłuchania zostanie zwykle przesunięty.

Warto pamiętać, iż prokuratura dysponuje środkami przymusu, więc unikanie stawiennictwa jedynie komplikuje sytuację i może prowadzić do dodatkowych nieprzyjemnych konsekwencji.

Jak przebiega pierwsze przesłuchanie w prokuraturze?

Pierwsze przesłuchanie zwykle rozpoczyna się od czynności formalnych. Prokurator ustala tożsamość przesłuchiwanego, informuje o przedmiocie sprawy oraz odczytuje pouczenia o prawach i obowiązkach. Na tym etapie następuje również formalne określenie statusu procesowego (świadek lub podejrzany).

Następnie prokurator przechodzi do zadawania pytań merytorycznych dotyczących sprawy. Pytania mogą dotyczyć faktów, okoliczności zdarzenia, relacji z innymi osobami występującymi w sprawie itp. Przesłuchanie prokuratorskie jest protokołowane, a protokół po zakończeniu czynności jest odczytywany przesłuchiwanemu do zatwierdzenia.

Warto zwrócić uwagę na sposób formułowania odpowiedzi. Powinny być one rzeczowe, precyzyjne i odnosić się bezpośrednio do zadanego pytania. jeżeli nie znamy odpowiedzi na pytanie, lepiej to uczciwie przyznać niż spekulować, co może wprowadzić w błąd organ prowadzący postępowanie.

Jakie prawa przysługują mi podczas przesłuchania?

Każda osoba wezwana na przesłuchanie do prokuratury ma określone prawa, które warto znać przed stawiennictwem:

• Prawo do informacji o przedmiocie sprawy
• Prawo do zapoznania się z pouczeniem o prawach i obowiązkach
• Prawo do korzystania z pomocy tłumacza (jeśli nie włada językiem polskim)
• Prawo do złożenia wniosku o sprostowanie protokołu

Dodatkowo, podejrzanemu przysługuje prawo do odmowy składania wyjaśnień bez podawania przyczyny, prawo do konsultacji z obrońcą przed przesłuchaniem oraz prawo do obecności obrońcy podczas przesłuchania. Świadek natomiast może skorzystać z prawa do odmowy odpowiedzi na pytanie, jeżeli mogłoby to narazić jego lub osobę mu najbliższą na odpowiedzialność karną.

Jak się przygotować do pierwszego przesłuchania?

Odpowiednie przygotowanie do przesłuchania może znacząco zmniejszyć poziom stresu i poprawić jakość składanych wyjaśnień lub zeznań. Oto kilka praktycznych wskazówek:

1. Przypomniej sobie dokładnie fakty i chronologię zdarzeń związanych ze sprawą
2. Przygotuj dokumenty, które mogą być istotne dla sprawy
3. Zapoznaj się z podstawowymi przepisami proceduralnymi
4. Zastanów się nad potencjalnymi pytaniami i swoimi odpowiedziami
5. Rozważ skonsultowanie się z adwokatem przed przesłuchaniem

W przypadku skomplikowanych spraw prawnych, warto rozważyć skorzystanie z profesjonalnej pomocy prawnej oferowanej przez kancelarię Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni. Doświadczeni prawnicy nie tylko przygotują do przesłuchania, ale także mogą uczestniczyć w czynnościach procesowych, zapewniając ochronę praw i interesów klienta.

Co oznacza prawo do odmowy składania wyjaśnień?

Prawo do odmowy składania wyjaśnień to fundamentalne uprawnienie podejrzanego w postępowaniu karnym. Oznacza ono, iż osoba, której przedstawiono zarzuty, może całkowicie odmówić składania wyjaśnień bez podawania przyczyny i bez negatywnych konsekwencji procesowych.

To prawo wynika z zasady, iż nikt nie ma obowiązku dostarczania dowodów przeciwko sobie (nemo se ipsum accusare tenetur). Warto jednak zaznaczyć, iż skorzystanie z prawa do milczenia nie zawsze jest najlepszą strategią procesową. W niektórych przypadkach złożenie wyjaśnień może być korzystne dla podejrzanego, zwłaszcza jeżeli dysponuje informacjami, które mogą przyczynić się do wyjaśnienia sprawy na jego korzyść.

Decyzja o skorzystaniu z prawa do odmowy składania wyjaśnień powinna być zawsze podejmowana po konsultacji z obrońcą, który pomoże ocenić, jaka strategia będzie najkorzystniejsza w konkretnej sytuacji procesowej.

Jaka jest rola obrońcy podczas przesłuchania?

Obecność obrońcy podczas przesłuchania może fundamentalnie zmienić jego przebieg i zapewnić lepszą ochronę praw przesłuchiwanego. Rola adwokata nie ogranicza się tylko do fizycznej obecności – dobry obrońca aktywnie uczestniczy w przesłuchaniu.

Do głównych zadań obrońcy należy:

• Czuwanie nad prawidłowością przeprowadzania czynności procesowej
• Reagowanie na pytania wykraczające poza zakres postępowania
• Zwracanie uwagi na próby nacisku psychologicznego lub sugerowania odpowiedzi
• Zgłaszanie uwag do protokołu
• Doradztwo w zakresie strategii procesowej

Profesjonalny obrońca pomaga również we adekwatnym formułowaniu odpowiedzi i może doradzić klientowi skorzystanie z prawa do odmowy odpowiedzi na konkretne pytania, jeżeli mogłyby one prowadzić do samooskarżenia. Dlatego warto rozważyć ustanowienie obrońcy jeszcze przed pierwszym przesłuchaniem.

Jakich pułapek należy unikać podczas przesłuchania?

Podczas przesłuchania prokuratorskiego można napotkać wiele pułapek, które mogą mieć negatywne konsekwencje dla dalszego przebiegu postępowania. Oto najczęstsze z nich:

Składanie fałszywych zeznań – w przypadku świadka może to prowadzić do odpowiedzialności karnej za przestępstwo z art. 233 Kodeksu karnego. Kara za fałszywe zeznania może wynosić choćby do 8 lat więzienia w przypadku poważnych przestępstw.

Mówienie więcej niż potrzeba – należy odpowiadać na konkretne pytania bez dodawania zbędnych informacji, które mogą otworzyć nowe wątki w przesłuchaniu. Czasem przesłuchujący stosują technikę pozornie luźnej rozmowy, aby uzyskać dodatkowe informacje.

Ignorowanie prawa do konsultacji z obrońcą – podejrzany ma prawo do kontaktu z obrońcą przed przesłuchaniem i w jego trakcie. Warto korzystać z tego prawa, szczególnie w przypadku wątpliwości co do odpowiedzi na trudne pytania.

Warto również pamiętać, iż protokół przesłuchania powinien wiernie odzwierciedlać przebieg czynności. Przed podpisaniem należy dokładnie zapoznać się z jego treścią i zgłosić ewentualne uwagi lub poprawki.

Jak opanować stres związany z przesłuchaniem?

Stres towarzyszący przesłuchaniu jest naturalną reakcją, ale może negatywnie wpływać na jakość składanych wyjaśnień lub zeznań. Oto kilka skutecznych metod radzenia sobie ze stresem w takiej sytuacji:

Odpowiednie przygotowanie merytoryczne – dobra znajomość faktów i chronologii zdarzeń zwiększa pewność siebie i redukuje poziom stresu. Warto przed przesłuchaniem uporządkować w myślach wszystkie istotne informacje związane ze sprawą.

Techniki oddechowe – głębokie, kontrolowane oddychanie pomaga obniżyć poziom kortyzolu (hormonu stresu) i zachować spokój. Prostym ćwiczeniem jest wdech przez nos liczący do czterech, zatrzymanie powietrza na dwie sekundy i wydech przez usta liczący do sześciu.

Kluczowe jest również zadbanie o podstawowe potrzeby – wystarczający sen przed przesłuchaniem, odpowiednie nawodnienie i lekki posiłek. Stan fizyczny bezpośrednio wpływa na nasze możliwości poznawcze i odporność na stres. W przypadku szczególnie stresujących sytuacji, profesjonalne wsparcie adwokata może znacząco zredukować napięcie emocjonalne.

Czy mogę zmienić swoje wcześniejsze zeznania lub wyjaśnienia?

Teoretycznie zarówno świadek, jak i podejrzany mogą zmodyfikować swoje wcześniejsze zeznania lub wyjaśnienia. Jednakże konsekwencje takiej zmiany są różne w zależności od statusu procesowego.

W przypadku podejrzanego, zmiana wyjaśnień jest jego prawem i nie wiąże się z bezpośrednimi negatywnymi konsekwencjami prawnymi. Podejrzany nie odpowiada karnie za składanie nieprawdziwych wyjaśnień, choć oczywiście ich zmiana może wpłynąć na ocenę wiarygodności przez organ procesowy.

Natomiast świadek zmieniający zeznania naraża się na ryzyko odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. o ile świadek chce zmienić swoje zeznania, powinien jasno wyjaśnić, dlaczego wcześniej zeznawał inaczej (np. z powodu błędu, zapomnienia, stresu lub zastraszenia). Konsekwencje prawne będą zależeć od oceny wiarygodności tego wyjaśnienia przez organ prowadzący postępowanie.

W obu przypadkach, przed podjęciem decyzji o zmianie wcześniejszych oświadczeń, warto skonsultować się z doświadczonym prawnikiem, który pomoże ocenić potencjalne ryzyka i korzyści takiego kroku.

Podsumowanie: najważniejsze zasady skutecznego przygotowania do przesłuchania

Przygotowanie do przesłuchania w prokuraturze wymaga zrozumienia procedur prawnych, znajomości swoich praw oraz odpowiedniego przygotowania merytorycznego. Przestrzegając kilku podstawowych zasad, można znacząco zwiększyć szanse na korzystny przebieg tej czynności procesowej:

1. Poznaj swój status procesowy i związane z nim prawa oraz obowiązki
2. Przygotuj się merytorycznie – uporządkuj fakty i chronologię zdarzeń
3. Rozważ skorzystanie z pomocy profesjonalnego obrońcy
4. Odpowiadaj precyzyjnie na zadawane pytania, bez zbędnego rozwijania tematów
5. Nie bój się przyznać, jeżeli czegoś nie pamiętasz lub nie wiesz
6. Przed podpisaniem dokładnie zapoznaj się z treścią protokołu

Pamiętaj, iż profesjonalna pomoc prawna może być nieoceniona w tak stresującej sytuacji. Adwokaci z kancelarii Kopeć Zaborowski posiadają bogate doświadczenie w asystowaniu klientom podczas przesłuchań prokuratorskich i mogą zapewnić kompleksowe wsparcie – od przygotowania merytorycznego, przez towarzyszenie podczas czynności, po analizę protokołu i planowanie dalszej strategii obrony.

Bibliografia:

• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1997 nr 89 poz. 555)
• Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2014
• Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K., Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz do artykułów 1-296, C.H. Beck, Warszawa 2011
• Waltoś S., Proces karny. Zarys systemu, LexisNexis, Warszawa 2009

Autor: adw. Monika Orczykowska, Szef Działu Prawa Karnego i Compliance

E-mail: [email protected]

tel.: +48 22 501 56 10

Zobacz profil na LinkedIn