Posiadanie środków odurzających lub substancji psychotropowych w Polsce stanowi przestępstwo uregulowane w art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Przepis ten przewiduje surowe sankcje, od grzywny po karę pozbawienia wolności, a konsekwencje skazania mogą wpływać na życie sprawcy przez wiele lat. Wbrew powszechnym opiniom, choćby niewielka ilość narkotyków na własny użytek może skutkować odpowiedzialnością karną.
Codziennie w Polsce prowadzone są postępowania dotyczące posiadania narkotyków, które kończą się wyrokami skazującymi, ale jednocześnie istnieją prawne możliwości uniknięcia najsurowszych konsekwencji. Kluczowa jest znajomość przepisów, świadomość przesłanek umorzenia postępowania oraz strategii obrony, które mogą znacząco zmienić przebieg sprawy. Szczególnie ważne są kwestie dotyczące tzw. nieznacznej ilości narkotyków oraz możliwości zastosowania art. 62a ustawy, który w określonych okolicznościach pozwala na umorzenie postępowania.
Czym jest przestępstwo z art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii?
Art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii penalizuje samo posiadanie narkotyków, niezależnie od celu, w jakim są one posiadane. Zgodnie z tym przepisem, każdy, kto posiada środki odurzające lub substancje psychotropowe, podlega karze więzienia do lat 3. Warto podkreślić, iż ustawa nie wprowadza wyraźnego rozróżnienia między posiadaniem na własny użytek a posiadaniem z zamiarem wprowadzenia do obrotu – dopiero okoliczności sprawy oraz ilość posiadanych substancji mogą wskazywać na cel posiadania.
Posiadanie znacznej ilości narkotyków stanowi typ kwalifikowany tego przestępstwa i jest zagrożone karą więzienia od roku do lat 10. Pojęcie znacznej ilości nie zostało jednak precyzyjnie zdefiniowane w ustawie, co pozostawia jego interpretację orzecznictwu sądowemu i doktrynie prawa karnego.
Należy pamiętać, iż samo posiadanie narkotyków jest przestępstwem niezależnie od tego, czy nastąpiło ich zażycie, co oznacza, iż choćby właściciel niewielkiej ilości substancji na własny użytek może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej.
Co oznacza „posiadanie narkotyków” w rozumieniu prawa?
Posiadanie narkotyków w rozumieniu prawa karnego oznacza faktyczne władztwo nad substancją. Nie musi to być własność w sensie cywilnoprawnym – wystarczy, iż sprawca ma możliwość dysponowania narkotykiem. Obejmuje to sytuacje, gdy narkotyki znajdują się bezpośrednio przy osobie (np. w kieszeni, torbie), ale także gdy są ukryte w miejscach, do których ma ona wyłączny lub współdzielony dostęp (np. w mieszkaniu, samochodzie, schowku).
Warto zaznaczyć, iż krótkotrwałe dzierżenie narkotyku, np. podczas przekazywania go innej osobie, również wypełnia znamiona posiadania. Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, iż choćby chwilowe władztwo nad narkotykiem stanowi jego posiadanie w rozumieniu art. 62 ustawy.
Posiadanie może być także świadome lub nieświadome. W praktyce sądowej osoby często bronią się twierdząc, iż nie wiedziały o obecności narkotyków np. w użyczonym im samochodzie czy kurtce, jednak udowodnienie nieświadomości posiadania może być niezwykle trudne.
Jakie kary grożą za posiadanie narkotyków w Polsce?
Sankcje przewidziane za posiadanie narkotyków uzależnione są przede wszystkim od ilości posiadanej substancji oraz okoliczności sprawy. Ustawa przewiduje następujące kary:
- Za posiadanie narkotyków w podstawowym typie (art. 62 ust. 1) – kara więzienia do 3 lat
- Za posiadanie znacznej ilości narkotyków (art. 62 ust. 2) – kara więzienia od roku do 10 lat
- Za posiadanie nieznacznej ilości narkotyków przeznaczonych na własny użytek (art. 62 ust. 3) – grzywna, ograniczenie wolności lub pozbawienie wolności do roku
Oprócz samej kary, skazanie za przestępstwo narkotykowe niesie za sobą dodatkowe konsekwencje, takie jak wpis do Krajowego Rejestru Karnego, który może utrudniać znalezienie pracy, uzyskanie określonych uprawnień zawodowych czy wyjazdy zagraniczne. Ponadto sąd może orzec przepadek narkotyków oraz przedmiotów służących do ich przechowywania.
Co to jest „nieznaczna ilość narkotyków” i jak wpływa na wymiar kary?
Pojęcie nieznacznej ilości narkotyków ma najważniejsze znaczenie w kontekście możliwości złagodzenia odpowiedzialności karnej, jednak ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii nie zawiera jego definicji legalnej. W praktyce orzeczniczej przyjmuje się, iż nieznaczna ilość to taka, która wystarcza na jednorazowe użycie przez jedną osobę, z uwzględnieniem specyfiki danego narkotyku.
W przypadku marihuany sądy najczęściej uznają za nieznaczną ilość do 3 gramów, dla amfetaminy do 1 grama, a dla kokainy czy heroiny jeszcze mniej. Jednakże ocena ta zawsze zależy od okoliczności konkretnej sprawy i może różnić się w zależności od podejścia sądu. Niektóre sądy biorą pod uwagę również takie czynniki jak stężenie substancji psychoaktywnej w narkotyku.
Posiadanie nieznacznej ilości narkotyków na własny użytek pozwala na zastosowanie łagodniejszego wymiaru kary (do roku pozbawienia wolności, ograniczenie wolności lub grzywna), a w określonych okolicznościach może stanowić podstawę do umorzenia postępowania na podstawie art. 62a ustawy.
Kiedy można skorzystać z umorzenia postępowania na podstawie art. 62a?
Art. 62a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii wprowadza możliwość umorzenia postępowania przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, jeżeli spełnione są łącznie trzy warunki:
- Przedmiotem czynu jest posiadanie nieznacznej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych;
- Są one przeznaczone na własny użytek sprawcy;
- Orzeczenie kary byłoby niecelowe ze względu na okoliczności popełnienia czynu, a także stopień społecznej szkodliwości.
Umorzenie na podstawie art. 62a ma charakter fakultatywny, co oznacza, iż prokurator lub sąd mogą, ale nie muszą z niego skorzystać. Decyzja zależy od całokształtu okoliczności sprawy, w tym postawy sprawcy, jego niekaralności za podobne czyny, czy aktualnej sytuacji życiowej.
Warto podkreślić, iż umorzenie na podstawie art. 62a nie jest równoznaczne z uniewinnieniem – oznacza jedynie rezygnację z prowadzenia postępowania karnego pomimo istnienia przesłanek odpowiedzialności karnej.
Jak udowodnić, iż narkotyki były przeznaczone na własny użytek?
Wykazanie, iż posiadane narkotyki były przeznaczone wyłącznie na własny użytek, a nie np. do wprowadzenia do obrotu, ma najważniejsze znaczenie dla możliwości zastosowania łagodniejszego traktowania, w tym potencjalnego umorzenia na podstawie art. 62a. W praktyce organy ścigania biorą pod uwagę szereg okoliczności wskazujących na cel posiadania narkotyków.
Do najważniejszych czynników należą:
- Ilość posiadanej substancji – im mniejsza, tym bardziej prawdopodobne, iż była przeznaczona na własny użytek
- Sposób przechowywania – pojedyncze opakowanie vs. porcje przygotowane do sprzedaży
- Posiadanie akcesoriów do zażywania narkotyków (bibułki, fajki, lufki)
- Brak wagi elektronicznej, dużych sum gotówki czy list kontaktowych
- Wyniki testów na obecność narkotyków w organizmie – pozytywny wynik może potwierdzać, iż osoba sama zażywa narkotyki
- Zeznania świadków dotyczące zwyczajów podejrzanego
W toku postępowania najważniejsze jest przedstawienie wszelkich dowodów wskazujących na osobisty charakter posiadania narkotyków, co może znacząco wpłynąć na kwalifikację prawną czynu i wymiar kary.
Jakie są progi ilościowe dla różnych rodzajów narkotyków?
W polskim prawie nie istnieją ustawowo określone progi ilościowe dla poszczególnych narkotyków, które jednoznacznie klasyfikowałyby posiadanie jako „nieznaczną ilość” lub „znaczną ilość”. Jest to jedna z największych kontrowersji w stosowaniu ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, ponieważ prowadzi do niejednolitej praktyki orzeczniczej.
W praktyce sądowej wykształciły się jednak pewne orientacyjne wartości, które mogą służyć jako wskazówki. Przykładowo:
- Marihuana: nieznaczna ilość – do 3g; znaczna ilość – powyżej 50-100g (zależnie od sądu)
- Amfetamina: nieznaczna ilość – do 1g; znaczna ilość – powyżej 20-50g
- Kokaina: nieznaczna ilość – do 0,5g; znaczna ilość – powyżej 5-15g
- MDMA (ecstasy): nieznaczna ilość – 1-2 tabletki; znaczna ilość – powyżej 50 tabletek
Należy podkreślić, iż są to jedynie wartości orientacyjne, wynikające z analizy orzecznictwa, a nie sztywne granice. Każda sprawa jest rozpatrywana indywidualnie, z uwzględnieniem wszystkich jej okoliczności, w tym czystości substancji, sposobu jej przechowywania czy historii zatrzymanego.
Jak terapia uzależnień może wpłynąć na przebieg sprawy karnej?
Podjęcie terapii uzależnień przez osobę oskarżoną o posiadanie narkotyków może mieć istotny wpływ na przebieg postępowania karnego i finalny wymiar kary. Wykazanie, iż sprawca aktywnie walczy z uzależnieniem, jest interpretowane jako dowód pozytywnej postawy społecznej i chęci naprawy wyrządzonej szkody.
W praktyce terapia może przyczynić się do:
- Zastosowania warunkowego umorzenia postępowania karnego
- Orzeczenia kary w zawieszeniu
- Zastosowania instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary
- Orzeczenia kary ograniczenia wolności zamiast pozbawienia wolności
- Zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary
Kancelaria prawna Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni specjalizuje się w sprawach karnych związanych z posiadaniem narkotyków i oferuje kompleksową pomoc, która obejmuje nie tylko reprezentację przed organami ścigania i sądem, ale także doradztwo w zakresie możliwości terapeutycznych. Doświadczeni prawnicy pomogą opracować najskuteczniejszą strategię obrony, uwzględniającą indywidualną sytuację klienta oraz możliwości skorzystania z programów terapeutycznych jako elementu tej strategii.
Jakie programy profilaktyczne i lecznicze mogą być elementem strategii obrony?
W ramach strategii obrony w sprawach o posiadanie narkotyków, szczególnie w przypadku osób uzależnionych, najważniejsze znaczenie może mieć uczestnictwo w programach profilaktycznych i leczniczych. Polskie prawo przewiduje możliwość zastosowania różnych środków alternatywnych wobec kary, jeżeli sprawca wykazuje gotowość do poddania się terapii.
Do najczęściej wykorzystywanych programów należą:
- Terapia w stacjonarnych ośrodkach leczenia uzależnień
- Programy ambulatoryjnej terapii uzależnień
- Grupy wsparcia typu Narcotics Anonymous
- Programy redukcji szkód prowadzone przez organizacje pozarządowe
- Specjalistyczne programy terapeutyczne w ramach ośrodków MONAR
- Programy substytucyjne (np. metadonowe) dla osób uzależnionych od opioidów
Dokumentacja potwierdzająca regularny udział w takich programach, zaświadczenia od terapeutów czy opinie psychologiczne mogą stanowić istotny materiał dowodowy świadczący na korzyść oskarżonego i wpływający na decyzję sądu o zastosowaniu alternatywnych środków karnych.
Jak przebiega postępowanie w sprawach o posiadanie narkotyków?
Postępowanie karne w sprawach o posiadanie narkotyków rozpoczyna się najczęściej od zatrzymania osoby posiadającej substancje zabronione. Funkcjonariusze policji mają prawo przeszukać osobę i zajmowane przez nią pomieszczenia w przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa. Po zabezpieczeniu narkotyków następuje ich badanie laboratoryjne w celu określenia rodzaju i ilości substancji psychoaktywnej.
Typowy przebieg postępowania obejmuje następujące etapy:
- Zatrzymanie i zabezpieczenie substancji
- Przesłuchanie podejrzanego
- Badania laboratoryjne zabezpieczonych substancji
- Formalne przedstawienie zarzutów
- Śledztwo lub dochodzenie prowadzone przez prokuraturę
- Ewentualne umorzenie postępowania (np. na podstawie art. 62a) lub skierowanie aktu oskarżenia do sądu
- Postępowanie sądowe zakończone wyrokiem
Na każdym etapie postępowania istnieją możliwości procesowe, które doświadczony obrońca może wykorzystać na korzyść klienta. Dlatego tak ważne jest, aby od początku sprawy korzystać z profesjonalnej pomocy prawnej.
Jak minimalizować ryzyko surowej kary za posiadanie narkotyków?
Minimalizacja ryzyka surowej kary w przypadku oskarżenia o posiadanie narkotyków wymaga podjęcia odpowiednich działań już od momentu zatrzymania. najważniejsze znaczenie ma strategia obrony dostosowana do indywidualnych okoliczności sprawy oraz kooperacja z doświadczonym obrońcą.
Do najskuteczniejszych działań minimalizujących ryzyko należą:
- Skorzystanie z prawa do odmowy składania wyjaśnień do czasu konsultacji z adwokatem
- Podjęcie dobrowolnego leczenia uzależnienia (jeśli dotyczy)
- Współpraca z organami ścigania (w granicach wyznaczonych przez obrońcę)
- Gromadzenie dowodów na własny użytek narkotyków (jeśli taka była faktyczna sytuacja)
- Przygotowanie wniosku o umorzenie postępowania na podstawie art. 62a
- Przedstawienie pozytywnej opinii środowiskowej
- Wykazanie aktywności zawodowej, edukacyjnej lub społecznej
W przypadku gdy dochodzi do postawienia zarzutów, niezwykle istotne jest skorzystanie z profesjonalnej pomocy prawnej. Kancelaria Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni oferuje kompleksowe wsparcie w sprawach o posiadanie narkotyków, zapewniając indywidualne podejście do każdej sprawy i wykorzystując wszelkie dostępne środki prawne dla minimalizacji konsekwencji karnych.
Co zrobić bezpośrednio po zatrzymaniu z narkotykami?
Moment zatrzymania z narkotykami jest najważniejszy dla dalszego przebiegu sprawy. Pierwsze godziny po zatrzymaniu mogą znacząco wpłynąć na możliwości obrony w późniejszym postępowaniu. W tej trudnej sytuacji warto pamiętać o kilku podstawowych zasadach:
- Zachować spokój i nie podejmować prób ucieczki czy wyrzucenia substancji – może to prowadzić do dodatkowych zarzutów
- Skorzystać z prawa do milczenia – nie składać żadnych wyjaśnień bez obecności adwokata
- Żądać kontaktu z adwokatem – jest to podstawowe prawo zatrzymanego
- Nie przyznawać się do winy ani nie składać wyjaśnień obciążających inne osoby
- Domagać się protokołowania wszystkich czynności z udziałem zatrzymanego
- Weryfikować treść protokołów przed ich podpisaniem i zgłaszać uwagi
- Informować o ewentualnych problemach zdrowotnych wymagających pomocy medycznej
Pierwsza rozmowa z adwokatem powinna odbyć się możliwie szybko, najlepiej jeszcze przed pierwszym przesłuchaniem. Doświadczony prawnik pomoże opracować najkorzystniejszą strategię obrony, uwzględniając konkretne okoliczności zatrzymania oraz ilość i rodzaj zabezpieczonych substancji.
Jak przygotować skuteczną linię obrony w sprawach o posiadanie narkotyków?
Skuteczna linia obrony w sprawach o posiadanie narkotyków musi być dostosowana do indywidualnych okoliczności sprawy i opierać się na dogłębnej analizie zgromadzonego materiału dowodowego. najważniejsze znaczenie ma kooperacja z doświadczonym adwokatem, specjalizującym się w sprawach narkotykowych.
Przygotowanie obrony powinno obejmować:
- Szczegółową analizę okoliczności zatrzymania i legalności czynności funkcjonariuszy
- Weryfikację schematy zabezpieczenia i badania substancji
- Ocenę możliwości podważenia dowodów z uwagi na uchybienia proceduralne
- Zgromadzenie dowodów wskazujących na nieznaczną ilość narkotyku i jego przeznaczenie na własny użytek
- Przygotowanie dokumentacji potwierdzającej podjęcie terapii lub leczenia (jeśli dotyczy)
- Zebranie opinii o oskarżonym z miejsca pracy, nauki lub środowiska
- Opracowanie strategii procesowej, uwzględniającej możliwość umorzenia, warunkowego umorzenia lub nadzwyczajnego złagodzenia kary
Kancelaria Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni oferuje kompleksowe wsparcie na każdym etapie postępowania, począwszy od zatrzymania, przez śledztwo, aż po reprezentację przed sądem. Dzięki specjalistycznej wiedzy i doświadczeniu w sprawach narkotykowych, prawnicy kancelarii potrafią skutecznie wykorzystywać wszelkie dostępne narzędzia prawne, aby minimalizować ryzyko surowej kary dla swoich klientów.
Bibliografia:
- Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2020 r. poz. 2050 z późn. zm.)
- Kodeks karny z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444 z późn. zm.)
- Kodeks postępowania karnego z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz. U. z 2021 r. poz. 534 z późn. zm.)
- Konrad Politowicz, „Umorzenie postępowania na podstawie art. 62a ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii”, Prokuratura i Prawo nr 2/2013
- Krzysztof Krajewski, „Pojęcie 'nieznacznej ilości’ środka odurzającego”, Prokuratura i Prawo nr 3/2008
Autor: adw. Monika Orczykowska, Szef Działu Prawa Karnego i Compliance
E-mail: [email protected]
tel.: +48 22 501 56 10
