3 dni temu
- Projekt przewiduje wprowadzenie definicji usług społecznych i doprecyzowanie katalogu ich realizatorów, co uporządkuje system prawny i zwiększy spójność regulacji.
- Nowelizacja uelastycznia zasady organizacji i zatrudniania kadry w centrach usług społecznych (dalej: CUS), w tym poprzez zmiany w wymaganiach kwalifikacyjnych oraz podstawach zatrudnienia dyrektora.
- Projekt znosi zakaz łączenia struktur CUS z placówkami całodobowymi, co ma zwiększyć możliwości organizacyjne samorządów i umożliwić lepszą integrację usług.
Czym jest CUS?
CUS jest jednostką organizacyjną gminy, której celem jest integrowanie i koordynowanie świadczeń oraz usług w środowisku lokalnym. Do zadań CUS należy m.in. organizacja usług wspierających, takich jak usługi opiekuńcze, poradnictwo, działania edukacyjne i profilaktyczne, a także udzielanie wsparcia w formie świadczeń pieniężnych i pozapieniężnych. CUS współpracuje z instytucjami publicznymi oraz organizacjami pozarządowymi, rozwija programy wspierające rodziny, osoby starsze, osoby z niepełnosprawnościami oraz grupy szczególnie zagrożone wykluczeniem społecznym. Ważnym aspektem działalności centrum jest także promowanie aktywności społecznej poprzez inicjowanie wydarzeń, warsztatów i szkoleń służących wzmacnianiu więzi i zwiększaniu uczestnictwa mieszkańców w życiu wspólnoty.
Szczegółowy opis projektowanych zmian
Wprowadzenie definicji legalnej usług społecznych
Najważniejszym elementem nowelizacji jest ustanowienie definicji legalnej usług społecznych. Dotychczas brak takiego unormowania utrudniał jednolite stosowanie przepisów i prowadził do rozbieżności w interpretacji. Projektodawca podkreśla, iż definicja umożliwi spójne stosowanie prawa w obszarze polityki społecznej, porządkując dotychczasowe praktyki. Z perspektywy samorządów definicja ma najważniejsze znaczenie dla opracowywania programów usług, ich finansowania i kontroli realizacji.
Doprecyzowanie katalogu realizatorów usług społecznych
Projekt zakłada dookreślenie katalogu podmiotów świadczących usługi społeczne. Ma to odzwierciedlać zróżnicowaną strukturę lokalnych instytucji i organizacji realizujących zadania w tym zakresie. Doprecyzowanie ma ułatwić samorządom budowanie współpracy z instytucjami publicznymi i pozarządowymi, co przyczyni się do tworzenia kompleksowych i spójnych ofert wsparcia.
Program usług społecznych i diagnoza lokalna
CUS zostaną zobowiązane do opracowania programu usług społecznych. Dokument ten będzie musiał być przygotowany w oparciu o diagnozę potrzeb i potencjału lokalnej społeczności. Oba dokumenty:
- podlegają konsultacjom społecznym;
- muszą zostać przedstawione radzie gminy lub powiatu.
Rozwiązanie to wprowadza mechanizm planowania o charakterze partycypacyjnym. Celem jest dostosowanie działań CUS do realnych potrzeb mieszkańców oraz zwiększenie przejrzystości w gospodarowaniu środkami publicznymi.
Struktura organizacyjna CUS
Projekt doprecyzowuje, iż regulamin organizacyjny CUS stanowić będzie podstawę wewnętrznej struktury jednostki i akt prawa wewnętrznego. Ma to zapewnić jasne umocowanie prawne dla funkcjonowania CUS i zwiększyć przewidywalność działania w skali całego kraju.
Rozszerzenie zatrudnienia w CUS
Nowelizacja przewiduje poszerzenie możliwości zatrudniania pracowników, w szczególności:
- zwiększenie liczby organizatorów społeczności lokalnej;
- zatrudnienie innych pracowników wspierających działania zespołu ds. usług społecznych.
Celem zmiany jest zwiększenie potencjału kadrowego CUS i zapewnienie lepszej obsługi rosnącej liczby mieszkańców korzystających z usług.
Uelastycznienie wymagań kwalifikacyjnych
Projektodawca proponuje złagodzenie wymagań kwalifikacyjnych wobec części kadry CUS. Zakłada się:
- możliwość zatrudnienia organizatora społeczności lokalnej z wykształceniem średnim, pod warunkiem ukończenia kursu specjalistycznego przewidzianego ustawą,
- możliwość zatrudnienia na stanowisku koordynatora indywidualnych planów usług społecznych osoby z wykształceniem kierunkowym, choćby jeżeli nie spełnia ona wymagań określonych dla pracownika socjalnego.
Rozwiązanie to ma umożliwić sprawniejsze obsadzanie wakatów i dopasowanie struktury zatrudnienia do lokalnych potrzeb.
Uprawnienia koordynatorów indywidualnych planów usług społecznych
Projekt przewiduje zrównanie uprawnień koordynatorów indywidualnych planów usług społecznych z pracownikami socjalnymi w zakresie:
- dodatku terenowego;
- dodatkowego urlopu.
Warunkiem jest spełnienie wymagań przewidzianych dla zawodu pracownika socjalnego. Zmiana ta ma charakter wyrównawczy i wzmacnia motywacyjny wymiar zatrudnienia.
Zmiana podstawy zatrudnienia dyrektora CUS
Dotychczas dyrektor CUS zatrudniany był w drodze powołania. Projekt zakłada zmianę podstawy zatrudnienia na umowę o pracę. Rozwiązanie to:
- zwiększa stabilność zatrudnienia;
- zapewnia przejrzystość procedur;
- zbliża sytuację prawną dyrektorów CUS do standardów obowiązujących w innych jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej.
Karencja w uzyskaniu kwalifikacji
Projekt wprowadza możliwość zatrudniania pracowników CUS przed ukończeniem wymaganych kursów specjalizacyjnych. Warunkiem jest uzupełnienie kwalifikacji w terminie do 6 miesięcy.
Rozwiązanie to ma charakter pragmatyczny – umożliwia szybkie rozpoczęcie pracy w CUS i ogranicza ryzyko braków kadrowych.
Zniesienie zakazu włączania placówek całodobowych do struktury CUS
Projekt uchyla art. 23 ust. 6 ustawy z 19.7.2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1818), który zakazywał łączenia struktur CUS z placówkami zapewniającymi pobyt całodobowy.
Zmiana ta:
- zwiększy elastyczność organizacyjną;
- umożliwi integrację usług środowiskowych i stacjonarnych;
- odpowiada na postulaty samorządów wskazujących na nadmierną sztywność dotychczasowych rozwiązań.
Skutki projektowanych rozwiązań
Projektodawca wskazuje, iż nowelizacja:
- umożliwi samorządom skuteczniejsze tworzenie i prowadzenie CUS;
- wyeliminuje bariery instytucjonalne i kadrowe;
- przyczyni się do upowszechnienia środowiskowych usług społecznych;
- wesprze proces deinstytucjonalizacji, zgodnie z kierunkami Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021–2030;
- odpowie na potrzeby co najmniej 250 gmin gotowych do utworzenia CUS po zniesieniu obecnych barier.
Projekt został przygotowany w oparciu o wyniki prac Zespołu ds. reformy systemu pomocy społecznej, analizę dotychczasowych regulacji oraz szeroko zakrojone prekonsultacje, w których udział wzięło ponad 1000 przedstawicieli samorządów, instytucji i organizacji.
Etap legislacyjny
Projekt ustawy o zmianie ustawy o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych został opracowany przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej i wpisany do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów. Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to IV kwartał 2025 r.
