2 godzin temu
Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła planowanie, realizację i rozliczenie projektu „Modernizacja i rozbudowa Piskiego Domu Kultury”. Miał on na celu przywrócenie dawnej świetności budynkowi znajdującemu się na fundamentach przedwojennego hotelu. Wśród ustaleń Izby znalazło się 16 istotnych nieprawidłowości. W konsekwencji, według stanu na koniec lutego br., wydatkowano na inwestycję ponad 22 mln zł, tj. o blisko 11 mln zł więcej niż planowano. Natomiast sama inwestycja, mimo znaczącego wzrostu jej kosztów, po ponad ośmiu latach prac wciąż nie została zakończona. Poprzednia Dyrektor Piskiego Domu Kultury oraz pracownicy tej instytucji nie posiadali bowiem żadnego doświadczenia i kwalifikacji w planowaniu, realizacji i rozliczaniu tak skomplikowanej inwestycji, aby we adekwatny sposób zorganizować prace.
W czerwcu 2024 r. Burmistrz Pisza zwrócił się do Delegatury NIK w Olsztynie z wnioskiem o kontrolę flagowej w ostatnich latach inwestycji w mieście: przekształcenia PRL-owskiego budynku Piskiego Domu Kultury (PDK) o prostopadłościennej bryle w gmach nawiązujący formą do nieistniejącego już hotelu Graf York, stanowiącego istotny element architektoniczny przedwojennego Pisza. Wstępna analiza przedkontrolna wykazała wysokie ryzyko wystąpienia nieprawidłowości na każdym z etapów inwestycji, począwszy od planowania, przez realizację, aż po jej rozliczenie.
Najważniejsze ustalenia kontroli
Główną przyczyną wszystkich stwierdzonych nieprawidłowości było to, że PDK był nieprzygotowany pod względem organizacyjnym do zaplanowania, realizacji i rozliczenia tak złożonego procesu inwestycyjnego. Poprzednia Dyrektor PDK nie zapewniła udziału merytorycznej i doświadczonej kadry do jego wykonania, a choćby w ramach kontroli zarządczej nie dopilnowała, aby w zakresach czynności podległych jej pracowników jasno określono obowiązki dotyczące powierzenia im planowania, realizacji i rozliczania inwestycji budowlanych. Pracownicy ci nie posiadali w tym zakresie doświadczenia, a sama instytucja kultury przed 2017 r. nie podejmowała wcześniej jakichkolwiek działań w zakresie planowania, realizacji i rozliczania takich przedsięwzięć. Pracownikom PDK nie zapewniono także żadnych szkoleń we wspomnianym zakresie, mimo iż poprzednia Dyrektor PDK ujęła takie zadanie we własnym programie działania na tym stanowisku. Wskazała także, iż zostanie utworzony zespół do spraw kompleksowego prowadzenia procesu inwestycyjnego, co jednak się nie wydarzyło.
W konsekwencji w PDK nierzetelnie przeprowadzono zlecenie i odbiór dokumentacji projektowej. W szczególności, przy zlecaniu tej dokumentacji nie określono jednoznacznie i precyzyjnie zakresu tej dokumentacji oraz wytycznych, indywidualnych wymagań dla tak specyficznej instytucji jaką jest PDK, a także specyfikacji technicznej obiektu zaplanowanego do zaprojektowania. Zamiast tego posłużono się ogólnikowym stwierdzeniem, iż „wykonawca zaprojektuje obiekt w sposób spełniający oczekiwania Zamawiającego i zapewniający pełnienie nowej funkcji kulturalno-dydaktycznej”. Ówczesna Dyrektor PDK, będąca kierownikiem Zamawiającego, nie wyjaśniła w żadnym dokumencie co należało rozumieć przez zwrot „oczekiwania Zamawiającego”. Naruszona została w ten sposób ustawa Prawo zamówień publicznych. W umowie na wykonanie dokumentacji projektowej PDK nie zabezpieczył należycie swoich interesów. W szczególności nie przeniesiono praw autorskich oraz nie określono odpowiedzialności projektanta za błędy i wady dokumentacji. PDK nie wyegzekwował również od projektanta rozpoznania potrzeb w zakresie dostosowania budynku do wymagań pracowników PDK. Nie przeprowadził ani nie zlecił merytorycznej weryfikacji stworzonej dokumentacji przed jej odbiorem. Było to przyczyną niewystarczającej funkcjonalności modernizowanego budynku oraz wydłużenia robót budowlanych.
Z ustaleń kontroli wynika, iż w niewłaściwy sposób został wybrany wykonawca nadzoru inwestorskiego, bowiem wskazany przez niego inspektor nadzoru inwestorskiego w branży budowlanej nie posiadał wymaganych uprawnień. Wysokość budynku PDK wynosiła 19,6 m, a kubatura – 19 941,5 m3. Natomiast inspektor nadzoru branży budowlanej posiadał uprawnienia budowlane do nadzorowania robót w ograniczonym zakresie, tj. budowy obiektów o wysokości do 15 m i kubaturze do 5000 m3. Nie wyegzekwowano także od wykonawcy usługi nadzoru inwestorskiego świadczenia jej do czasu zakończenia realizacji robót budowlanych. W konsekwencji niegospodarnie wypłacono mu nienależne dodatkowe 51 tys. zł za ten nadzór.
Roboty budowlane prowadzone były przez dwóch następujących po sobie wykonawców i żaden z nich nie ukończył powierzonego zadania. Pierwszy z nich zaoferował wykonanie robót za kwotę 13,3 mln zł. Po niemal dwóch latach realizacji robót budowlanych, wykonawca ten odstąpił od umowy z PDK, uzasadniając to m.in. brakiem współpracy Zamawiającego. W następstwie tego, w grudniu 2022 r. PDK zawarł umowę z drugim wykonawcą, który miał dokończyć modernizację i rozbudowę domu kultury za 22,5 mln zł. Również ten wykonawca, w czerwcu 2024 r., odstąpił od umowy z PDK, jako przyczyny wskazując brak współpracy i aktywnego uczestnictwa Zamawiającego w realizacji robót. Przed wykonaniem płatności przejściowych na rzecz drugiego wykonawcy, w PDK nie wyegzekwowano od niego obowiązku przedłożenia dokumentów rozliczeniowych z podwykonawcami. Ponadto PDK nie skontrolował stosowania przez wykonawców klauzul społecznych (pozwalają one na aktywizację zawodową i społeczną osób zagrożonych wykluczeniem, takich jak osoby bezrobotne, z niepełnosprawnościami itp.).
PDK niezgodnie z postanowieniami umowy o dofinansowanie, jeszcze przed zakończeniem projektu złożył końcowy wniosek o płatność do Instytucji Zarządzającej (województwo warmińsko-mazurskie). W styczniu 2024 r. zawnioskowano bowiem o kwotę 743,4 tys. zł, która wyczerpywała całość dofinansowania projektu przewidzianego umową. Tymczasem według stanu na tamten dzień, roboty budowlane nie były zakończone, a tym samym nie zostały opłacone przez PDK.
W latach 2017-2024 na przygotowanie modernizacji i rozbudowy PDK, wydatkowano łącznie ponad 93 tys. zł. Według stanu na dzień 19 lutego 2025 r., na jej realizację, tj. opłacenie wykonawców, podwykonawców, nadzoru inwestorskiego oraz obsługi prawnej wydatkowano łącznie prawie 22 mln zł, zamiast 11 mln, które pierwotnie zaplanowano na ten cel.
W toku kontroli poprzednia Dyrektor PDK została wezwana przez kontrolerów NIK w charakterze świadka w celu złożenia zeznań. Przygotowane pytania miały m.in. umożliwić jej odniesienie się do przyczyn poszczególnych zdarzeń podczas planowania, realizacji i rozliczenia inwestycji. Niemniej poprzednia Dyrektor PDK, po odebraniu pouczenia o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy, skorzystała z prawa do odmowy składania zeznań, odbierając sobie tym samym możliwość oficjalnego ustosunkowania się do ustaleń Izby.
Wnioski
Z uwagi na czas jaki upłynął od wystąpienia niektórych nieprawidłowości, część z nich była niemożliwa do usunięcia – np. wyczerpujące opisanie przedmiotu zamówienia na dokumentację projektową czy jej weryfikacja. W związku z tym NIK przedstawiła jeden wniosek pokontrolny oddziałujący na przyczyny wszystkich stwierdzonych nieprawidłowości, tak aby jego wykonanie zapewniło prawidłowe dokończenie inwestycji. Dotyczył on zapewnienia w dalszym procesie realizacji projektu „Modernizacja i rozbudowa PDK”, udziału osób posiadających doświadczenie i kompetencje w planowaniu, realizacji i rozliczaniu inwestycji budowlanych. Wniosek ten został zrealizowany – już w maju br. został wyłoniony inwestor zastępczy. NIK będzie się przyglądać dalszym losom tej inwestycji.
-->
